Neurogenne zaburzenia czynności dolnych dróg moczowych (Lower Urinary Tract Dysfunction ? LUTD) mogą być spowodowane różnymi chorobami lub czynnikami uszkadzającymi system nerwowy, który kontroluje działanie dolnych dróg moczowych. Nasilenie objawów LUTD zależy od miejsca i rozległości neurologicznego uszkodzenia. Rodzaje schorzeń wywołujących LUTD mogą dotyczyć mózgu, rdzenia kręgowego oraz chorób neurologicznych, jak stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex ? SM) czy choroba Parkinsona, oraz metabolicznych ? cukrzyca. U chorych tych rozwijają się objawy pęcherza neurogennego w najczęstszej postaci ? zaburzeń gromadzenia i oddawania moczu. Do grupy chorych, u których najczęściej rozwija się pęcherz neurogenny można zaliczyć osoby po urazie rdzenia kręgowego (spinal cord injury ? SCI). Według badań amerykańskich, SCI dotyczy od 30. do 40. nowych przypadków rocznie na 1 mln populacji i utrzymuje się u nich stałe objawy LUTD ? od 42% do 70% pacjentów, a u części z nich pęcherz neurogenny z atonicznym wypieraczem. W SM po 10. latach trwania choroby, objawy LUTD rozwijają się u ok. 80% pacjentów, co jest potwierdzone badaniem urodynamicznym. W wyniku poprawy wyników leczenia pacjentów z SCI i ww. chorobami neurologicznymi oraz opieki nad osobami starszymi, populacja pacjentów z zaburzeniami czynności dolnych dróg moczowych, w tym z neurogenną dysfunkcją pęcherza moczowego, dość dynamicznie wzrasta w krajach europejskich, Ameryki Północnej i w Polsce.

Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU) już przed kilku laty rozpoznało ten problem, opracowując i uaktualniając specjalne zalecenia (Guidelines on Neurogenic LUTD) w postępowaniu z tymi groźnymi schorzeniami. Zalecenia postępowań z neurogennym pęcherzem stopniowo ewaluowały w kierunku wypracowania takich zachowań, tzn. wprowadzenia w jak najszerszym zakresie i jak najwcześniej metody cewnikowania przerywanego lub samocewnikowania (Clean Intermittent Catheterisation ? CIC), aby uniknąć najczęstszych powikłań, jakimi są: przewlekłe zakażenie układu moczowego, kamica czy niewydolność nerek. W Polsce niestety ta metoda CIC jest stosunkowo późno wdrażana u pacjentów po SCI czy w innych schorzeniach neurologicznych z pęcherzem neurogennym. Nadal, z przyzwyczajenia, zakłada się cewnik na stałe, stosuje się stymulację zewnętrzną czy zabieg Credego, które mogą być przyczyną ww. powikłań.

W Polsce należy jak najszerzej rozpropagować i zwrócić uwagę lekarzy zajmujących się opieką nad pacjentami z pęcherzem neurogennym na szybkie, a także szerokie wdrożenie w tych przypadkach metody cewnikowania przerywanego lub samocewnikowania jako prawidłowego i ekonomicznie uzasadnionego postępowania.

W niniejszym opracowaniu Autorzy szeroko i w sposób przystępny omawiają diagnostykę pęcherza neurogennego, wskazania oraz zalecenia do samocewnikowania lub cewnikowania przerywanego, a także sposoby edukacji pacjentów i techniczne zasady jego przeprowadzenia. Autorzy oceniają samocewnikowanie jako obecnie złoty standard leczenia czynnościowej przeszkody podpęcherzowej oraz osłabienia czynności skurczowej wypieracza/atonii wypieracza. W przypadku gdy czynnościowa przeszkoda podpęcherzowa współistnieje z nadreaktywnością mięśnia wypieracza, należy (zdaniem Autorów) dążyć do zupełnego wyeliminowania czynności skurczowej wypieracza (leki antycholinergiczne, toksyna botulinowa) w połączeniu z opróżnianiem pęcherza za pomocą samocewnikowania. Samocewnikowanie jest bezpiecznym zabiegiem, pozwala na kontrolę ciśnień w pęcherzu (jeśli jest wykonywane według ścisłego harmonogramu czasowego) oraz redukcję ryzyka zakażeń dróg moczowych.